Güney Kurdistan: federalizm ve self determinasyon (VI)
- Ahmed Kaymak
- 17 Kas 2017
- 6 dakikada okunur
Devletlerin kuruluşu, hukuksal değil, öncelikle olgusal bir gerçekliktir. Yani somut olgusal unsurların var olmasıyla bir devletin varlığından söz edilebilir. Bu olgular ülke, insan ve egemenlik unsurları olarak belirtilmektedir. Bu unsurlar toplumun devlet olarak örgütlenmesinin gerekli koşullarıdır. Bir ülkede yaşayan insanların egemen olmasıyla ortaya çıkan yapı, devlettir. Bunun için gerekli olan dış onay veya uluslar arası hukuk değil, iç hukuk ve ülkedeki halkın iradesidir. Bir devletin meşruiyeti, iç hukuk ile tamamlanan halkın iradesinin ortaya konulmuş olmasından başka bir anlama gelmez. Halkın iradesi, yani kendi ülkesi üzerinde egemen olma isteği ve kararı; uluslar arası iradenin ve hukukun üstündedir. Egemenliğin kendisi iç hukuksal bir işlemin ürünüdür ve ülke halkının tasarrufundadır. Halk egemenlik biçim ve sınırlarını nasıl belirleyeceğine, nasıl koruyacağına, nasıl kullanacağına kendisi karar verir. Ulusal Anayasa bu işlemleri belirler ve uygulamada bunlara yön verir. Ulusal Anayasa, devlet yönetiminin oluşum biçimi ve işleyişiyle egemenliğin nasıl kullanılacağına hükmeden bağlayıcı siyasi bir belgedir.
***
Bir devletin kuruluşu için gerekli kriterlerden olan ülke, insan ve egemenlik unsurları arasındaki ilişkileri belirten, düzenleyen ve koruyan Anayasadır. Dünyadaki devletlerin hemen hepsi bir Anayasaya sahiptir ve bu bakımdan Anayasa hukuk devleti olmanın bir gereği olarak görülmektedir. Bir ülkede devlet olmak için bu kriterler ve süreçlerin somut biçimde oluşması yeterlidir. İster ipso fakto olsun, ister de fakto olsun; olgu kendi bağlamı içinde artık de jure olmaktadır.
***
Bu teori kapsamında Güney Kurdistan Federe devleti ele alındığında, Güney Kurdistan bölgesinde kurulacak bir devletin alt yapısını oluşturma sürecinin ötesinde, bir devletin fiilen oluştuğu görülmektedir. Uluslar arası toplumun bu fiili durumu kabul edip etmemesi, onu devlet olarak tanıyıp tanımaması, Kurdistan devletinin varlığını etkilemez. Dünyada hiçbir devlet Kurdistan devletini tanımamış olsa bile, bu durum bir devletin orada olmadığı anlamına gelmez. Olgu hakikattir, kolay değişmez; hukuk ise bir yaklaşımdır, değişir; kimi zaman keyfilik, kimi zaman güç oranı ve ilişkileri bu yaklaşımı yönlendirmektedir. Uluslar arası hukukun Kurdistan devletine bugünkü yaklaşımı da böyle bir keyfilikle uluslar arası güç oranı ve ilişkileri tarafından şekillenmektedir.
***
Bu konular önceki bölümlerde dünyadan örnekler gösterilerek kısmen tartışılmıştı. Egemenlik kapasitesinin var olduğu ve süreklilik kazandığı bir ülkede, bu egemenliğin dayandığı Anayasal ve yasal yetkileri kullanan ve koruyan tek aygıt, devlettir. Böyle bir durumda var olan devletlerin, yani uluslar arası hukuk diye adlandırılan konsept müttefiklerinin durumu yok sayması için yasal ve meşru hiçbir dayanak yoktur. Özünde uluslar arası hukukta bu durumu yok saymak yönünde bir hüküm olmadığı gibi, tek tek devletlerin hukuk belgelerinde de bu konuda bir hüküm açıkça bulunmamaktadır. Bu nedenle bir ülkede halkın egemenliğini temsil eden bir statüye herhangi bir devletin karışması veya siyaset ve savaş araçlarıyla onu ortadan kaldırmaya çalışması, uluslar arası hukuka göre yasa dışıdır. Başka bir çalışmada bu konu ayrıca tartışılacaktır.
***
Bu bölümde tartışmanın ana konusu, olgunun bu yanı değil. Tartışmanın ana konusu, Güney Kurdistan devletinin örgütlenme modeli olmaktadır. Halihazırdaki devlet modelinin; coğrafya esas alınarak farklı etnik realitelerle kültürel toplulukların bir arada uyum içinde yaşama ve her birinin diğerleri ile eşit doğal ve sosyal haklara sahip olduğu ilkesinden hareketle oluşturulduğu görülmektedir. Bu hakların siyasi temsil düzeylerinde nasıl olduğu ve ne şekilde kullanılacağı Kurdistan Federe Anayasası'nda açıkça belirtilmiş olduğu ve teminat altına alındığı ayrıca görülmektedir.
***
Kusurları oldukça fazla olmasına karşın Kurdistan Federe Bölgesi devletinin siyasi ve idari fonksiyonlarının Anayasaya uygun planda biçimlendiğini de söylemek mümkün. Başka bir deyişle G. Kurdistan'da federatif bir devlet örgütlemesinin temelleri gerçekleşmiş bulunmaktadır. Devletin siyasal düzeydeki organları bu temelle uyumlu olarak şekillenmiş halde fonksiyonlarını yerine getirmektedir. Bütün dış müdahalelere ve iç sorunlara karşın bugün bu yapı hala etkin bir biçimde korunmakta ve federal bir devlet modeline doğru ilerlemektedir. Kurdistan hükümeti yetkilileri, dış işlerinden sorumlu bakanlar ve başkan Mesud Barzani'nin referandum sürecinin sonlarında verdiği beyanatlara bakıldığında, Kurdistan'ın Irak federasyonundan ayrıldıktan sonra bu federatif yapının korunacağı ve daha da genişletileceği anlaşılmaktadır. Güney Kurdistan federe bölgesinin halihazırdaki mevcut yapısı ayrıca ilerde siyasi ve idari ilişkilerin nasıl şekilleneceği yönündeki öngörüleri kuvvetlendirecek nitelikte direnç göstermektedir.
***
Sosyolojik açıdan bakıldığında da bu yöndeki yaklaşım ve öngörülerin gerçekçi olduğu görülüyor.
***
Bütün bunlar bir araya toplandığında ortaya çıkan tablo; tarihsel süreç içinde coğrafyasındaki etnik farklılıkların ve kültürel çeşitliliğin bütünlük içinde oluşturduğu federe toplum bileşenleri ile Ulusal-Kurdistanî bir konsept ve konsensüs çerçevesinde bir federasyona gidileceğine işaret etmektedir. Bu sürecin geriye çevrilmesi ise mümkün görünmemektedir. Uluslar arası toplum ve özellikle de bölge devletleri kısa ve uzun vadeli stratejiler yaparken, bölgede karşılarında muhatap olarak görmek zorunda kalacakları devletlerden birinin Federal Kurdistan Devleti olacağını aynı hesap içinde düşünmek zorundadırlar. Bu sürecin geriye çevrilmesinin artık mümkün olmadığını tekrar belirtmiş olalım. Bu süreç uzun vadede karmaşık gelişme ve ilişkilerle daha da ilerleyecektir: Sürecin ucunda Birleşik Federal Kurdistan görünüyor. Bu bir ütopya değil artık; olgular oraya doğru kaymaya devam ediyor.
***
SON
Bu çalışmanın ilk bölümü referandum kararının ilan edildiği tarih olan 6 Haziran 2017'den bir hafta önce (31 Mayıs 2017) yayınlandı. O tarihten bu yana belli aralıklarla toplam 6 bölüm yayınlanmış oldu. Çalışma süresince okuyan ve izleyenlerin yaptıkları eleştiriler paha biçilmez değerde katkı sağlayıcı bir işlev gördü ve çalışmayı sürdürmemi teşvik etti. Düzeyli ve teşvik edici eleştirileri yapan herkese teşekkür ediyorum.
Konularla ilgili Referans kaynaklar
[if !supportLists]1- Micael Rubin, Kurdistan Rising 2016
[if !supportLists]2- Hassan Zhgger, İraqi Kurdistan
[if !supportLists]3- Aram Rafaat, An İndependent Of Kurdish State
[if !supportLists]4- Stimson, The Politics Of Federalism
[if !supportLists]5- An Official Publishing, İnvent Kurdish Future
[if !supportLists]6- Alex Danilovich, İraq Federalism And The Kurds: learning to live Together
[if !supportLists]7- David L. Phillips, Power Sharing
[if !supportLists]8- Sirwa Sharifi, Kurdish Claims Self-Determination
[if !supportLists]9- Daniel Schiano, Kurdish Question
[if !supportLists]10- [endif]Zachary R. Fonk, İraqi Kurdistan İndependence
[if !supportLists]11- [endif]Rızhna Xorshid,Kurdistan Regional Government Forign Politics
[if !supportLists]12- P[endif]rof Saad N. Jawad, Dependent Yet Defiant: İraqi Kurdistan
[if !supportLists]13- [endif]The Legal Status Of The Kurdistan Regional Government (KRG), The Journal Political and Ekonomic Studies
[if !supportLists]14- [endif]Hiva Macid Khalil, Obstacles to Political Development İn The Kurdistan Region
[if !supportLists]15- [endif]İvan Eland, The Way Of The İraq
[if !supportLists]16- [endif]Paul Greg Lockhart, Jeopolitics Borders And Federalism Challenges to Post War İraq
[if !supportLists]17- [endif]David Cameron, Making Federalism Work İn İraq
[if !supportLists]18- [endif]Zardesht Khalid Mohammed, Enhaning The Parliament Capacity To Hold Government Accountable İn Kurdistan Region
[if !supportLists]19- [endif]Kenneth Kazmen, The Kurd İn Post Saddam-İraq
[if !supportLists]20- [endif]Aseel Saeed, Federalism İn İraq
[if !supportLists]21- [endif]Michael M. Gunter, Unrecognised De Facto States in World Politics: The Kurds
[if !supportLists]22- [endif]D. Romano, M. Gurses, Conflict, Democratization And The Kurds İn The Middle East
[if !supportLists]23- [endif]Yosar Khalil Whab, Democratic Political İnstitutions İn New federal İraq
[if !supportLists]24- [endif]Silke Jungbluth, The Future Of İraqi Kurdistan
[if !supportLists]25- [endif]Doren L. Logan, Thought On İraqi Kurdistan
[if !supportLists]26- [endif]İeva Vezbergait, Self Determination For Kurdish People
[if !supportLists]27- [endif]Füsün Arsava, Halkalrın KKT Etme Haklarının Tarihçesi ve Günümüzde getirdiği Problemler
[if !supportLists]28- [endif]Ezgi Kızılkaya, Self Determinasyon İlkesi, Konya Barosu Dergisi, Sayı 22, Eylül 2o12
[if !supportLists]29- [endif]Itır Altındağ, SSCB Sonrası Antlaşmalara Halefiyet Sorunu, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 19, 2008
[if !supportLists]30- [endif]Mehmet Dalar, Kendi Kaderini Tayin Hakkı Kavramı, Federasyon Ve Irak Kurdistan Bölgesi Yönetimi, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 32, Yıl: 2015
[if !supportLists]31- [endif]Tamer Soysal, BM İkiz Sözleşmeleri ve “Self Determinasyon İlkesi” Türk Hukuk Dergisi,Sayı 8-13, Aralık 2013
[if !supportLists]32- [endif]Ceren Zeynep Pirim, 1978 Devletlerin Uluslararası Antlaşmalara Halefiyeti Sözleşmesi Işığında İkili Antlaşmalara Halefiyet: Teorik Bir değerlendirme, MHF Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.22, Sayı 2, 2016
[if !supportLists]33- [endif]Kemal Gözler, Devletin Genel teorisi, Bursa Ekin Yay. 2007
[if !supportLists]34- [endif]Kazhan Mohammed, İndependent Kurdistan Under Sustainable Government, Bas News, 10 October 2016
[if !supportLists]35- [endif]Mesut Çelik, Kendi Geeleceğini Belirleme İlkesi ve Bağımsızlık Hakkı, 2015/2 Ankara Barosu Dergisi
[if !supportLists]36- [endif]Erol Kurubaş, Kuzey Irak’ta Olası Bir Ayrılmanın Meşruluğu ve Self Determinasyon Sorunu, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi S 59-3
[if !supportLists]37- [endif]Mesud Barzani, Wahington post, 28 June 2017
[if !supportLists]38- [endif]Adil Sakran, Zine El Abdin, The Shape Of İraqi’s Fedral System After İSİS, İnt Journal Of Social Science And Economic, volum 01,İssue 9, Gazi Üniversitesi-Turkey
[if !supportLists]39- [endif]Ali Hüseyin Ali, Uluslararası Hukukta Kendi Geleceğini Belirleme (Self Determinaasyon), Ankara 2013
[if !supportLists]40- [endif]Edy Cohen, From Referandum To İndependence, Besa Center perspectives, N. 507, 2 June, 2017
[if !supportLists]41- [endif]Ala Jabar Mohammed, The Politics Of İraqi Kurdistan: Toward Federalism Or Seccesion, April 2013
[if !supportLists]42- [endif]İrfan Kaya Güler, Kosova’nın Bağımsızlığının Self Determinsayon Çerçevesinde Analizi, KOSBED, 2016
[if !supportLists]43- [endif]Cavid Abdullahade, Self Determinasyon ve Ayrılma Açısından Kırım Sorunu, TAAD, sayı 19, Ekim 2014
[if !supportLists]44- [endif]İeava Verbergaite,Self Determinasyon Of The Kurdish People Undermining the unity of the “Turkish Nation” , İnstitute of federalism, İFF working paper online no 9 July 2015
[if !supportLists]45- [endif]Sirwa Sharifi, The Possible implementation of A Federalist Model And The Kurdish Claimes to Self Determination: A comparative Study Of iran And Turkey, December 2014
[if !supportLists]46- [endif]Eser Karayel, Bağımsızlığın Psiko-Politiği, makale, Bas News, Haziran 2017
[if !supportLists]47- [endif]Chinonso İjezie, Right Of Peoples to SD İn the Present İnternational Law
[if !supportLists]48- [endif]Burak Bilgehan Özpek, Democracy Or Partition: Future Scenarios For The Kurds Of İraq, İnsightTurkey Vol. 14, N.31, 2012
[if !supportLists]49- [endif]Hemin Hewrami, The Future Of Kurdistan Region Of İraq: Musul, Economic Crisis and Self Determination
[if !supportLists]50- [endif]İmad Mohammed Mirza, Democratization İn Southern Kurdistan
[if !supportLists]51- [endif]Martin Van Bruinessen, “Middle East Task Force”The European Union’s İnstitute For Security Studies, paris, 14 Feb. 2005
[if !supportLists]52- [endif]Martin Van Bruinessen, Kurdish İdentities and Kurdish Nationalisms İn The Early Twenty Century
[if !supportLists]53- [endif]Geen Alhasan, Who Betrayed Who? “Kurds Of Western Kurdistan”, Basnews, Feb.2017
[if !supportLists]54- [endif]Matt Qvortrup, Referandum And Ethnic Conflict, 2014
[if !supportLists]55- [endif]Allen Buchanan, Theories Of Seccecion, Philosophy and Public Affairs, Vol. 26, No. 1. (Winter, 1997), pp. 31-61.
[if !supportLists]56- [endif]Allan Blakeney, Federalism And Democracy, Constitutional Forum [endif]
[if !supportLists]57- [endif]Prof James Crawford, Prof Alan Boyle,Referandum On To The independence Of Scotland-İnternational Law Aspects
[if !supportLists]58- [endif]Anthony C. Gilliland, Federalism And The creation Of New State: Justifying İnternal Seccesion, 2013
69- Fatima Mushorova, The in Creation of New States International Law: The Cases of South Ossetia’s and Abkhazia’s Unilateral Declarations of Independence
60- James Crawford, Creation Of States
61- William Thomas Worster, Law, Politics, And The Conception Of The Stae İn State: Recogniton Theory
62- Carles Boix, A Theory Of State Formation And The Origins Of Inequality
Comments